صفحه اصلی سایت
نسخه اصلی خبر
خبر را چاپ کن
عدم نمایش تصاویر در چاپ
شناسه خبر : 24331396/01/21 - 11

ستاره شناسی

ستاره شناسی , علمی است که با مشاهده و توضیح وقایعی که در خارج از زمین و جو آن رخ می دهد سر و کار دارد

ستاره شناسی ، علمی است که با مشاهده و توضیح وقایعی که در خارج از زمین و جو آن رخ می دهد سر و کار دارد. این علم منشاء پیدایش و خواص فیزیکی و شیمیائی اشیائی که قابل مشاهده در آسمان بوده ( و خارج زمین قرار دارند) و همین طور فرایندهای منتج از آنها را مطالعه می کند.

در طی قسمتی از قرن بیستم ، ستاره شناسی به سه شاخه تقسیم شده بود: محاسبات نجومی ، مکانیک آسمانی و فیزیک نجومی حالات برجسته متداول فیزیک نجومی در نام گذاری گروه های آموزشی دانشگاهی و مؤسسات درگیر با تحقیقات نجومی متجلی می شود: قدیمی ترین آنها بدون هیچ تغییری گرو ه ها و موسسات ستاره شناسی می باشند ، جدیدترین آنها به نگه داشتن فیزیک نجومی در نامشان تمایل دارند ، برخی اوقات کلمه ستاره شناسی را برای تاکید بر طبیعت تحقیقاتشان ، در نامشان قرار نمی دهند. به علاوه، تحقیقات فیزیک نجومی ، مخصوصا در فیزیک نجومی نظری، را افرادی که پس زمینه فیزیک و ریاضی دارند می توانند انجام دهند.

ستاره شناسی از معدود علومی است که آماتورها هنوز در آن نقش فعالی دارند، خصوصا در کشف و مشاهده حوادث زودگذر. ستاره شناسی نباید با طالع بینی، شبه علمی که با پیگرد مسیر اجرام آسمانی، مبادرت به پیشگوئی سرنوشت افراد می نماید اشتباه شود. این دو اگر چه در ریشه مشترکند ، اما کاملا متفاوتند ؛ ستاره شناسان روش علمی را پذیرفته اند ، در حالی که طالع بین ها اینطور نیستند .

● تقسیمات ستاره شناسی

ستاره شناسی به چند شاخه تقسیم میگردد. اولین تقسیم بندی بین ستاره شناسی نظری و ستاره شناسی شهودی می باشد. مشاهده گرها روشهای مختلفی را برای جمع آوری اطلاعات درباره حوادث به کار می برند ، اطلاعاتی که بعدا توسط نظریه پردازان برای ایجاد تئوری ها و مدل هائی برای شرح مشاهدات و پیش بینی حوادث جدید به کار می رود.

حوزه های مطالعه همچنین به دو طریق دیگر تقسیم بندی می شوند : موضوعی , که معمولا به منطقه فضا ( مثلا ستاره شناسی کهکشانی( یا مسائل اشاره شده مانند تشکیل ستاره یا کیهان شناسی) بستگی دارد ؛ یا به روش مورد استفاده برای گردآوری اطلاعات (به طور مبنائی ، چه ناحیه ای از طیف االکترومغناطیس استفاده می شود).

در حالی که تقسیم بندی اولیه به هر دوی مشاهده گر و نظریه پرداز مربوط می شود ، دومی مربوط به مشاهده گرهاست (نه کاملا) ، چون نظریه پردازها سعی می کنند از اطلاعات موجود در تمامی طول موج ها استفاده کنند و مشاهده گرها اغلب بیش از یک منطقه از طیف را مشاهده می کنند.

● تاریخچه ستاره شناسی

مردمان اولیه از آسمان به عنوان قطب نما، ساعت و تقویم استفاده می کردند. طلوع و غروب خورشید به ترتیب نمایانگر شرق و غرب بودند. صورت های کره ماه، یک ماه را معین می نمود و ماه به همراه حرکت سالانه خورشید در آسمان تقویم را پدید آورند. با شروع تبادلات تجاری میان فرهنگ ها، موقعیت ستارگان برای راهنمایی دریانوردان به کار گرفته شد.

● ستاره شناسی ما قبل تاریخ

آثار مشاهدات آسمان حتی از دوران ما قبل تاریخ، یعنی قبل از آغاز ثبت رخدادها ، بر جای مانده است. تصور می شود که سنگ های قائم یافته شده در برخی از نقاط اروپا اولین رصدخانه ها باشند و این سنگ ها برای نشان دادن موقعیت خورشید و ماه در برخی از اوقات سال، نظیر اعتدالین، چیده و مرتب شده اند. احتمالا مراسم مذهبی در این روزها برگزار می شد ، هر چند که کاربرد دقیق سنگ ها به درستی معلوم نیست.

می توان نمونه برجسته سنگ های قائم ماقبل تاریخ را در استون هنج انگلیس یافت. این سنگ ها حول دایره ای چیده شده اند و ظاهرا بین سالهای ۲۲۰۰ و ۱۶۰۰ قبل از میلاد برپا شده اند. خیابانی دراز به محلی منتهی می شود که خورشید به هنگام رسیدن به بالاترین نقطه آسمان (انقلاب تابستانی)، در روز به آنجا می رسد. از دیر باز استون هنج با مراسم بت پرستی آمیخته بوده است و هنوز آیین های گرامیداشت انقلاب تابستانی در آنجا برگزار می شوند. اغلب ، اختر شناسی اولین علم محسوب می شود. تقریبا همه تمدن های پیشین حرکات اجرام سماوی را مطالعه می کردند و از اندوخته دانش شان برای تعیین زمان، تجارب و نظم دادن به زندگی روزمره بهره می گرفتند. این اولین کوشش برای درک نیروهای طبیعی و مهار آنها به سود بشر بود.

● انسان های شکارچی و گیاه چین

انسان های نخستین باشکار و جمع آوری گیاهان امرار معاش می کردند. اگر چه بقایای اندکی از این جوامع باستانی بر جای مانده ، ولی بی تردید آنها بازگشت ادواری فصول و الگوهای نامتغیر ستارگان را مشاهده کرده اند . به عنوان مثال ، استخوان هایی که در آفریقا کشف شده ، نقوشی را نشان می دهند که ظاهرا هلال های ماه را در قالب تقویم جمع بندی کرده است.

انسان ها تقریبا در ۹ هزار سال قبل از میلاد در جوامع زراعی ساکن شدند. دو فرهنگی که در ابتدا پیدایش یافتند عبارت بودند از مصریان در آفریقا و بابلیان در غرب آسیا، برای هر دو تعیین زمان جهت سازماندهی به زندگی مذهبی و اقتصادی ضروری بود و آنها با حرکات ماه و خورشید تقویم ابداع کردند. این تقویم ها بر پایه سال شمسی یا سال قمری استوار بودند. سال شمسی مدت زمانی است که زمین بدور خورشید می گردد یعنی ۳۶۵ روز و یک چهارم روز .

● اعتقادات بابلیان

بابلیان تقویم شان را از روی رصد ماه که چرخه اش ۲۹/۵ روز طول می کشد، ابداع کردند . تقویم های بابلی که احتمالا نخستین بار در سال ۳ هزار قبل از میلاد پدید آمدند ، بر اساس ۱۲ ماه قمری بودند. بعد از هر دوره ۲۹ روزه ، دوره ای ۳۰ روزه قرار داشت در نتیجه سال قمری ۳۵۴ روز بود . برای مساوی نمودن سال قمری و شمسی ، که تغییر فصول را کنترل می کرد هر چند سال یکبار چند ماه دیگر به تقویم اضافه می شد.

بابلیان معتقد بودند که خدایان ، خورشید ، ماه ، سیارات و ستارگان را در آسمان قــرار داده اند و به دقت بر آن ها نظارت می کنند . آنها دریافتند که سیارات در پهنه معینی از آسمان حرکت می کنند که به برج فلکی معروفند و الگوهای ستارگان این پهنه را به صور فلکی تقسیم نمودند . آنها هم چنین مشاهدات خود را از کسوف ها ، شهاب ها ، ستارگان دنباله دار ثبت کردند.

● مصریان

مصــریان باستان توجه اندکی به حرکات سیارات داشتند و از ستاره شناسی تنها برای تعیین زمان استفاده می کردند . آنها اولین مردمانی بودند که تقویمی مبتنی بر سال شمسی ابداع نمودند . آن سال با طغیان رود نیل آغاز می شد که رخدادی سالیانه بود و برای جوامع زراعی مجاور کرانه اش اهمیتی حیاتی داشت. این طغیان با طلوع صبحدم ستاره شعرای یمانی ، درخشان ترین ستاره آسمان، مقارن بود .

● چینی ها

قدمت اختر شناسی چینی به ۴ هزار سال قبل از میلاد باز می گردد و چینی ها متقاعد شدند که حرکات خورشید ، ماه و سیارات راهنمای پیش گویی آینده هستند. آنها به دقت آسمان را رصد نمودند و امروزه یادداشت های آنها درباره ستارگان دنباله دار و ابرنواخترها برای اخترشناسان کاربرد قابل ملاحظه ای دارد. آنها توجه خاصی به کسوف مبذول داشتند و می پنداشتند که بدیمن است. آنها تصور می نمودند که کسوف بر اثر خورده شدن خورشید توسط اژدها ایجاد می شود و در خلال کسوف به خیابان ها می ریختند تا با کوبیدن قابلمه و ماهی تابه آن جانور را فراری بدهند.