دوره گردش ماه بدور زمین با دوره گردش ماه بدور خودش برابر است درنتیجه ما همیشه باید فقط نیمی از سطح ماه یعنی 50 درصد آنرا ببینیم.نکته اینجاست که این اتفاق نمی افتد بلکه یک ناظر زمینی در طی یک دوره قمری می تواند حداکثر حدود 59 دصد از سطح آن را ببیند.در واقع فقط حدود 41 درصد از سطح ماه تحت هیچ شرایطی از روی زمین رویت نخواهد شد.بطور کلی به تغییرات سطح قابل مشاهده ماه لیبراسیون یا رخگردگفته می شود.رخگرد به سه نوع اصلی طبقه بندی می شود:
1-رخگرد طولی 2-رخگر عرضی 3-رخگرد روزانه
رخگرد طولی
همانطور که میدانید ماه در حرکات مداری خود بدور زمین از قوانین سه گانه کپلر طبعیت می کند.از آنجاییکه مدار چرخش م بدور زمین بیضی است بر اساس قانون دوم کپلر هرگاه ماه به زمین نزدیکتر شود سرعت حرکت مداری آن بیشتر وهرگاه از آن دور شود سرعت حرکت مداری آن کمتر می شود.بنابراین سرعت حرکت مداری ماه به دور زمین نیز ثابت نیست.از طرف دیگر سرعت چرخش ماه بدور خود ثابت است.این تفاوت سرعت در حرکت انتقالی ماه با حرکت وضعی اش باعث جلوافتادن یا عقب ماندن سطح رو به زمین ماه می شود که نتیجه آن نوسان چهره ی ماه به چپ ویا راست است.در نتیجه در مواقعی ما می توانیم بخش هایی از شرق یا غرب ماه را ببینیم که قبلا" دیده نمی شد.حداکثر مقدار این تغییر حدود 9/7 درجه می باشد،به این معنی که حداکثر جابجایی افقی قرص ماه 9/7 درجه است.این پدیده مانند آن است که شما یک کره را حول یکی از محورهای آن به سمت راست ویا چپ بچرخانید.در این حالت فرضا" با چرخاندن آن به سمت راست،مناطقی از سمت چپ آن دیده می شود،درحالیکه مناطق لبه سمت راست آن از دید شما پنهان می شود. در نتیجه شما می توانید بخش های بیشتری از جسم را در طول یک بازه ی زمانی ببینید.نکته مهمی ک باید به آن اشاره کرد ای است که رخگرد ماه با چشم غیر مسلح وبرای افراد عادی قابل تشخیص نیست.با بررسی عوارض سطح ماه،بویژه در لبه ها،با ابزار های نومی وهمچنین کمی تجربه می توان این پدیده را مشاهده نمود.
رخگرد عرضی
این نوع رخگرد به علت تمایل محور چرخش کره ماه با صفحه دایرة البروج(صفحه مدار حرکت زمین به در خورشید)به وجود می آید.مقدار این تمایل محوری حداکثر 6/6 درجه است که از مجموع تمایل مداری ماه با دایرة البروج (حدود 1/5 درجه)وتمایل محور چرخش ماه نسبت به مدار حرکتی اش(حدود5/1 درجه)بدست می آید.رخگر عرضی موجب می شود که ناظر زمینی اندکی فراتر از قطب شمال واندکی پایین تر از قطب جنوب ماه که در حالت عادی قابل رویت نیستند را مشاهده کند.به بیان ساده بر اثر این نوع رخگرد ،ماه به سمت بالا یا پایین نوسان می کند.
رخگرد روزانه
این نوع رخگرد در اثر موقعیت ناظر در کره زمین به وجود می آید.نیمکره هایی از ماه که توسط دو ناظر که در دو سوی کره قابل مشاهده هستند تفاوت های اندکی با هم دارند.قطر زمین در مقایسه با فاصله آن از ماه قابل توجه است.پس از گذشت 12 ساعت(نصف شبانه روز)شخصی که روی استوا است به اندازه قطر زمین در فضاجابجا می شود واین باعث می شود که مکان ناظر نسبت به ماه تغییر کند واین شخص مناطق دیگری از سطح ماه را ببیند.البته مقدار این نوع رخگرد حداکثر یک دجه خواهد بود واین مقدار به حدی کم است که تشخیص آن به سختی میسر است.برای اینکه این پدیده را با یک مثال به خاطر بسپارید کافی است یک جسم را در فاصله ای در مقابل خود قرار دهید.آنگاه به سمت راست ویا چپ حرکت کنید.متوجه می شوید که در اثر این حرکت،زوایای مختلفی از جسم را می توانید ببینید.
پدیده رخگرد بویژه در مورد هلال های بسیار باریک می تواند نقش مهمی در بررسی وضعیت رویت پذیری هلال ایفا کند.
منبع:کتاب ماه نو نوشته امیر حسن زاده محمد احمدی یوسف شعبانی