ام 57

سحابی حلقوی از قدر نهمدر صورت فلکی شلیاق یکی از نمونه های منحصر به فرد سحابی سیاره نما در آسمان نیمکره شمالی است. قدرت تفکیک تلسکوپهای بزرگ شکل حلقوی این سحابی را آشکار کرده است ولی نمای سحابی حلقوی در تلسکوپ های کوچک آماتوری چیزی غیر از لکه ای کوچک و مه آلود نیست.

۵۷ M  اولین سحابی سیاره ای کشف شده پس از سحابی دمبل (Dumbbell Nebula) در روباهک است.این دو سحابی به فاصله 15سال از هم کشف شدند و هر دو مبین چگونگی مرگ یک ستاره در ابعاد خورشید هستند.

طبق شواهد تاریخی Antoine  Darquier  اولین کسی بود که در زمستان 1779 سحابی حلقوی را رصد کرد و متوجه تفاوت آن با ستارگان اطرافش شد. براساس نوشته هایی که از او باقی مانده است، سحابی حلقوی شبیه به هیچ یک از سحابی های شناخته شده در زمان او نبوده  است. او سحابی حلقوی را در ابعاد مشتری و البته کم فروغ تر از آن توصیف کرده و به این نکته اشاره کرده است که سحابی در بخش مرکزی نسبت به باقی مناطق کم نورتر می باشد.

درست چند روز پس از کشفAntoine Darquier ،Charles Messier   توانست مستقل از او سحابی حلقوی را رصد کرده و در فهرست خود با نام 57 M ثبت کند. او در نوشته های خود به این مطلب اشاره کرده است که 57 M باید اجتماعی از ستارگان بسیار کم نور و کوچک باشد که با بهترین تلسکوپها هم قابل تفکیک نیست!

همانطور که گفته شد سحابی حلقوی از پشت یک تلسکوپ آماتوری نمایی همچون سیاره ای کم فروغ دارد. همین دلیل کافی بود تا William  Herschel (که به تازگی به کشف اورانوس نائل شده بود و بیش از هر کسی با نمای سیارات از پشت تلسکوپهای آن زمان آشنایی داشت) نام سحابی سیاره نما (Planetary  Nebula) را برای این سحابی انتخاب کند. شاید خود او هم فکر نمی کرد که این نام پس از مدتی برای تمام اجرام هم رده سحابی حلقوی استفاده شود.

ابرهای سحابی با سرعت بین ۲۰تا ۳۰ کیلومتر در ثانیه (معادل ۱ ثانیه قوسی در صد سال)در حال انبساط هستند.جرم سحابی در حدود ۲/۱ برابر جرم خورشید تخمین زده شده است.

سحابی حلقوی زاده مرگ ستاره ای در فاصله 2300 سال نوری است. بخش مرکزی سحابی فقط در ناحیه فرا بنفش تابش می کند و به همین دلیل در نور مریی تاریک به نظر می رسد. بخش داخلی حلقه متمایل به سبز است که دلیل آن تابش های اکسیژن و نیتروژن یونیزه است. رنگ غالب در بخش خارجی حلقه، قرمز است که به خاطر وجود هیدروژن در آن ناحیه است.

در مرکز سحابی حلقوی ستاره ای از قدر 15 وجود دارد که باقی مانده ای از لایه های مرکزی یک غول سرخ است. این ستاره در واقع یک کوتوله سفید است که ابعادی در حدود سیارات دارد.

در پایان مرحله غول سرخ ستاره، لایه های خارجی خود را در فضا رها کرده است. این لایه ها در نهایت تشکیل دهنده سحابی سیاره نما بوده اند. بخش های مرکزی غول سرخ متراکم شده و به کوتوله سفید تبدیل شده است.

منبع :www.astronomer.ir

برای کسب اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی به آدرس زیر مراجعه نمایید:

http://en.wikipedia.org/wiki/Ring_Nebula

برای دیدن عکسی بزرگ از این جرم به آدرس زیر مراجعه نمایید:

http://www.starshadows.com/_img/image/gallery/4/M57_Master%201.jpg