شهاب(شهابواره)

در منظومه شمسی علاوه بر خورشید٬ سیارات٬ اقمار و دنباله دارها ٬ذرات گرد وغبار وتکه سنگهای کوچک وبزرگ هم وجود دارند.بعضی که ابعادشان از صدها متر بزرگتر است سیارک وآنهایی که کوچکترند وابعادی در حد میلیمتر تا چندمتر دارند هم شهاب یا شهابواره نامیده می شوند.اندازه شهابهایی که در حالت معمولی بطور شبانه مشاهده می شوند در حد کمتر از یک سانتی متر است. 99 درصد شهابها ناشی از دنباله دارها و بقیه نیز ناشی از سیارکها هستند .

وقتی این شهابواره ها با سرعت زیادوارد جو می شوند بین آنها با جوزمین نیروی اصطکاک بوجود می آید که حرارت زیادی را پدید می آورد و این حرارت باعث داغ شدن سطح شهابواره می شود.

در ارتفاع 80 تا 120 کیلومتری حرارت آنقدر زیاد می شود(درحدود 2000 درجه)  که لایه های سطح آنها تصعید می شود گازهای مختلف موجود در جو هم بر اثر این دمای زیاد تحریک می شوند و پلاسمایی از گازهای داغ یونیزه اطراف سنگ شهاب بوجود می آید.این گازهای داغ در کسری از ثانیه انرژی خود را به شکل تابش نور ساطع می کنند وبه این صورت شهاب بوجود می آید.با توجه به جنس ذرات ٬سرعت آنها ومولکولهای مسیر عبور٬ نور تولید شده دارای رنگهای متفاوتی است. مثلا” رنگ سبز بیشتر شهاب ها از مولکول های اکسیژن جو گسیل می شوند . نیتروژن رنگ آبی تولید می کند و سدیم رنگ زرد را . عموما” شهاب هایی با سرعت بالا به رنگ سفید دیده می شوند ، چون تمام این رنگ ها با هم مخلوط می شوند . ولی وقتی که سرعت شهاب ها کم می شود به رنگ قرمز در می آیند .

درگذشته افراد شهاب را نگهبان حریم ملکوت می دانستند ومعتقد بودند هنگام عبور شهاب اگر آرزویی کنند برآورده می شود.درشبهای معمولی ودر آسمان صاف وتاریک در هرساعت می توان حدود 15 شهاب را مشاهده کرد که به آنها شهابهای پراکنده می گویند.آنها معمولا" کم نور وکوتاه هستند وسرچشمه شان گرد وغبارهای پراکنده موجود در فضا است.

شهابها با سرعتهای در حدود 12 تا72 کیلومتر در ثانیه (سرعت نسبی) وارد جو زمین می شوند.از آنجاییکه  شهابها متعلق به منظومه شمسی هستند سرعت آنها در مدار زمین نمی تواند از 42 کیلومتر در ثانیه که سرعت فرار از منظومه شمسی است تجاوز کند .قبل از نیمه شب فقط آن شهابهایی که سریع تر از زمین حرکت می کنند(سرعت 30 کیلومتر درثانیه )می توانند از پشت به آن برسند .سرعت نسبی سریع ترین این گونه شهابها 12 کیلومتر در ثانیه است.پس از نیمه شب همه ی شهابها به جز آنهایی که از زمین در امتداد مدارشان سریعتر حرکت می کنند دیده خواهند شد.دراین صورت سرعت ها با هم جمع می شوند ویک سرعت نسبی حداکثر 72 کیلومتر درثانیه بدست می آید . به دلیل این سرعت ، دمای تولید شده بسیار بالاست . در نتیجه نور شهاب های دیده شده در صبح به طور قابل توجهی آبی تر از نور شهاب هایی است که قبل از نیمه شب دیده می شوند. بطور معمول می توان در شبهای عادی در حدود ۴ تا ۶ عدد شهابواره را در هرساعت در آسمان شب مشاهده کرد.

دربعضی شبهای خاص تعداد شهابها افزایش می یابد که در این حالت می گویند رگبار یا بارش شهابی رخ داده است.بدلیل اختلاف منظر به نظر می رسد که این شهابها همگی تقریبا" از یک نقطه می آیند.نام این نقطه را کانون بارش می گذاریم.نام بارش شهابی با توجه به نام صورت فلکی ای که کانون در آن قرار دارد انتخاب می شود.در صورتیکه مکان شروع دو یا چند بارش دریک صورت فلکی وجود داشته باشد علاوه بر نام صورت فلکی٬ نامگذاری بایر ستاره ای از آن صورت فلکی که به مکان نقطه شروع بارش نزدیکتر است هم آورده می شود مانند بارش شهابی اتای دلوی.

زمانی که یک دنباله دار از جایی عبور می کند ذرات بخارشده سطحی آن٬ از آن جداشده ودر مسیر عبور دنباله دار در فضاباقی می مانند. بارش شهابی زمانی رخ می دهد که زمین از میان غبارها وذرات باقیمانده از عبور دنباله دارها می گذرد.البته هرچه زمین به توده شهابی نزدیکتر باشد ویا اینکه به تازگی دنباله دار از آن مکان عبور کرده باشد بارش شهابی شدیدتر خواهد بود وما می توانیم شاهد شهابهای بیشتر وپرنورتری باشیم.برعکس هر چه زمین از فاصله بیشتری از مکان عبور دنباله دار عبور کند یا مدت زمان بسیار دوری دنباله دار از آنجا عبور کرده باشد شدت بارش کمتر خواهد بود.محل قرار گیری توده های غبار در فضا تقریبا" ثابت است .بنابراین زمین در زمانهای خاصی به آن مکانها می رسد وما در این تاریخها شاهد بارش شهابی هستیم.برای مشاهده فهرستی از بارشها اینجا را کلیک کنید.

علاوه بر شهابهای معمولی می توان چند دسته دیگر را شناسایی کرد: 

   آذر گوی ها(fireball) اجرامی هستند که قدری بیش از 4-(بیشتر از قدر سیاره زهره) دارند و آتشگوی ها،آذرگوی هایی هستند که در ارتفاعات مختلفی از سطح زمین منفجر می شوند.

دسته دیگر آنهایی هستند که به شکل سنگ بر سطح زمین یافت می شوند که آنها را شهاب سنگ می نامیم.
دسته آخر ذرات میکروسکپی هستندکه  به زمین می رسند و به آنها خرده (میکرو)شهابسنگ می گویند. بررسی این ذرات که از غبار اولیه منظومه شمسی اند بعلاوه شهابسنگهای یافت شده در سطح زمین دانسته های بسیاری را درباره پیدایش منظومه شمسی و چگونگی پیدایش حیات روی زمین در اختیار ما می گذارند.

ثبت رادیویی شهابها

هرشهابی با شیرجه به درون جو زمین ردی پر تلاطم از گازهای یونیده باقی می گذارد. این ردیونیده درمسیرش خطوط منظم میدان مغناطیسی زمین را آشفته می کند . با ترکیب مجدد گازهای یونیده، میدان مغناطیسی دوباره آرام می شود. حرکت شتابدار ذرات باردار در میدان مغناطیسی، امواج رادیویی تولید می کند که بسامد این امواج در محدوده باند VLF  ( 3 هرتز تا 30 کیلو هرتز ) است. بنابراین با استفاده از گیرنده VLF می توان این امواج را دریافت کرد.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره شنیدن شهابهابه سایت زیر مراجعه نمایید:

http://cph-theory.persiangig.ir/1262-rasaderadioei.htm