ذات الحلق

کهن‌ترین وسیله ستاره شناسی که با نام اسطرلاب کروی هم شناخته می شود. این وسیله ابتدا برای رصد آسمان ولی بعدهاازآن به عنوان وسیله‌ای آموزشی استفاده می‌شده است. این وسیله در واقع مدلی از چهار چوب کره سماوی است که ناظر در مرکز آن قرار گرفته و دارای حلقه‌های ثابت و متحرک است. این حلقه ها بیانگر استوای سماوی، دایره البروج، مدارهای راس السرطان و راس الجدی و نصف‌النهار و افق مکان رصد بوده‌اند. حلقه ها را برای هر ناظری با هر طول و عرض جغرافیایی و در هر ساعتی از روز می توان تنظیم کرد. ارسطو، ابرخس، بطلیموس و تیکوبراهه از آن برای رصد اجرام سماوی واندازه گیری زوایا استفاده می کرده‌اند. از این وسیله در چین هم استفاده می شده است. براساس بعضی مدارک اراستونز آنرا در سال 255 قبل از میلاد اختراع کرده است.