قرص برافزایشی

قرصی چرخان از غبار و گاز که به دلیل وجود گرانش اطراف گونه های خاصی از ستاره ها مانند ستاره های جوان تی ثوری و یادیگر اشیاء پر جرم آسمانی مانند سیاه چاله ها شکل می گیرد. این قرص چرخان می تواند در سیستمهای ستاره های دوتایی نزدیک بهم که یکی از آنها به صورت کوتوله ای سفید،ستاره ای نوترونی یا بصورت سیاه چاله باشد و یا سیاهچاله پر جرمی که مرکز بعضی از کهکشانها را تشکیل می دهند وجود داشته باشد. بارزترین قرصهای برافزایشی مشاهده شده مربوط به هسته کهکشانهای فعال و کوازارها که خود احتمالا" سیاهچاله های پر جرم مرکز کهکشانی هستند می باشد.

مواد از محیط اطراف یا یک ستاره بزرگ که گرانش سطحی برای نگه داشتن لایه های بیرونی آن ناچیز است مانند ستاره ای غول به سمت ستاره متمرکزتر (مانند کوتوله سفید یا سیاهچاله ) حرکت کرده(انتقال جرم) و اطراف آن قرص بر افزایشی تشکیل می دهند. مواد درون این قرص حول جرم مرکزی حرکتی چرخشی ومارپیجی شکل داشته و نهایتا" به سطح آن سقوط می کنند. این سقوط میتواند به تولید اشعه ایکس یا گاما یا ماوراء بنفش منجر بشود. در مورد سیاهچاله های پر جرم می توان انتظار تشکیل جتهایی از مواد مانند الکترونهای پر سرعت داشت که به صورت عمود بر صفحه قرص و مرکز آن و از دوسمت آن به خارج پرتاب می شوند. این جتها منبع امواج قوی رادیویی هم می باشند.

بطور کلی تشکیل قرص بر افزایشی  در بروز پدیده های بسیاری موثر است، از شکل گیری منظومه شمسی، تشکیل حلقه ها ی زحل گرفته تا شکل گیری ستاره های دوتایی تولید کننده اشعه ایکس ، منابع قوی رادیویی و پالسارها

دو دسته اشعه در طیف تابش  سیستم های دوتایی که از قرص برافزایشی تابش می‌گردد دیده می‌شود که یکی از این دو، تابش جسم سیاه با دمای 31000K  بوده و دسته دوم اشعه X سخت تا انرژی 150K  است . در واقع طیف این دسته دوم اشعه که تا انرژی 150Kev  را هم داراست شاهدی بر وجود سیاهچاله بعنوان زوج نامرئی این دوتایی است. البته اگر این زوج ستاره نوترونی هم باشد اشعه X تولید می‌شود ولی نشان داده شده است که در این صورت اشعه X دارای انرژی حدود100K  خواهد بود .

 اخیرا" اشعه گاما  پرانرژی هم برای ستاره های دوتایی نزدیک بهم مشاهده شده است که بر سیاهچاله بودن شی غیرقابل رویت این دوتایی تاکید می‌کند. تا کنون تعداد زیادی از این سیستم‌های دوتایی که می‌تواند شاهد وجود سیاهچاله باشد کشف شده است و امروزه یکی از زمینه‌های مشاهده‌ای کشف و بررسی این گونه دوتایی‌هاست.