با توجه به اینکه ماههای قمری براساس رویت ماه بوده و مراسم دینی مسلمانان هم بر پایه ماههای قمری انجام میگیرند رویت هلال ماه نو دارای اهمیت زیادی است.در وضعیت محاق٬ مطابق شکل زیر، ماه بین زمین و خورشید، قرار داشته و تمام سطح ماه که رو به زمین است تاریک و تقریبا غیر قابل مشاهده می باشد . در این حالت طبق تعریف علم ستاره شناسی(و نه تعریف شرعی)، اصطلاحاً ماه نو و یا متولد میشود و از این زمان به بعد، سن ماه را محاسبه می کنند(به این حالت مقارنه ماه وخورشید نیز گفته می شود، در زمان مقارنه اگر ماه بر روی یا در نزدیکی یکی از گرههای مداری خود باشد، خورشید گرفتگی اتفاق می افتد.)
پس از گذشت چند ساعت از مقارنه( قرار گیری ماه،زمین وخورشید در یک خط فرضی) که سن ماه نامیده می شود، و با حداقل 7 درجه جدایی زاویه ای ماه از خورشید (از دید یک ناظر روی سطح زمین)که حد دانژون نامیده می شود، اولین و نازکترین هلال تشکیل شده و کم کم هلال قابل مشاهده خواهد بود.از دید شرعی طبق سنت پیامبر اسلام، درصورت مشاهده هلال جدید در هنگام غروب خورشید، این زمان آغاز ماه نو می باشد واز فردای آن روز ماه جدید قمری شروع می شود.در زمان ماه نو در روز ۲۹ یا ۳۰ ماه قمری ،رصدگران هلال با تمام تجهیزات (دوربین دو چشمی ،تلسکوپ،..) عصر هنگام در منطقه غرب آسمان ودر حوالی تقریبی غروب خورشید به شکار هلال و یا از دید شرعی به استهلال می پردازند.رویت بعضی از هلالها آسان بوده و رویت بعضی نیز بسیار دشوار است و رصد گر باید دارای تجربه زیادی در استهلال داشته باشد(هلال های بحرانی).قابل ذکر است در بعضی از دولتهای مسلمان ملاک آغاز ماه قمری جدید، رویت ماه نیست بلکه با شرایطی بعد از آغاز ماه نو از دید ستاره شناسی(از لحظه کمترین فاصله ماه با خورشید)،بدون مشاهده هلال،آغاز ماه اعلام می شود.برای آشنایی با ستاد استهلال در ایران اینجا راکلیک نمایید.
فاصله زمانی بین دو ماه نو بطور متوسط در حدود 29.530589 روزخورشیدی متوسط بوده و یک ماه هلالی نام دارد.در مورد ماه این فاصله زمانی به دلیل اثرات گرانشی در هر قرن به اندازه دو میلیونیم روز افزایش می یابد وفاصله زمانی بین هر دو ماه نو می تواند تا 7 ساعت با مقدار متوسط آن اختلاف داشته باشد.
ابعاد مختلف رویت هلال
۱-مسئله فقهی وملاک تقویم قمری(برای کسب اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک نمایید)
۲-مسائل حقوقی وحساسیت در ماههای حرام
۳-مسائل نجومی وعلمی در تحقیقات مانند مدل سازی ریاضی(حرفه ای)
۴-مسائل رقابتی ورکورد گیری(آماتوری)
۵-جنبه هنری وزیبایی(عکاسی)
۶-.......
پارامترها وعوامل نجومی مهم در رویت هلال
۱-زمان مقارنه(لحظه برابر شدن طول سماوی ماه وخورشید)
۲-سن هلال
۳-جدایی زاویه ای ماه وخورشید(حد دانژون)
۴-اختلاف سمت ماه وخورشید در زمان غروب خورشید
۵-ارتفاع هلال 
۶ -مکث ماه
۷-ضخامت هلال
۸-فاز هلال
۹-طول کمان هلال
۱۰-زاویه توجیه هلال با افق
۱۱-موقعیت جغرافیایی ناظر(بدلیل ارتباط مستقیم پارامترهای رویت با مختصات جغرافیایی)
۱۲- عرض دایره البروجی ماه
۱۳-در اوج یا حضیض بودن ماه
۱۴- عوامل محیطی(ابر،دما،فشار و رطوبت،وجود گرد وغبار)
۱۵-قدرت ابزار اپتیکی در صورت لزوم استفاده از ابزار
۱۶-قدرت تفکیک چشم ناظر
۱۷- اطمینان پذیری حواس وچشم(هلال باید چندبار ودر حد چند ثانیه رویت شود،برای حصول اطمینان توصیه می شود چندبار چشمان خود را بازوبسته نمایید و روی تصویر متمرکز شوید)
۱۸-زوال خورشید.زاویه ارتفاع منفی خورشید که نشان دهنده میزان تاریک شدن آسمان می باشد بعنوان پارامتر زوال در رویت پذیری اهمیت پیدا می کند.
مطلبی درباره عرض دایره البروجی ماه
عرض دایرة البروجی ماه حداکثر بین مثبت ۵ تا منفی ۵ تغییر می کند. یعنی حداکثر به همین اندازه با دایرة البروج فاصله می گیرد .اگر عرض مثبت ۵شد در این حالت معمولا ماه نو در سمت راست نقطه غروب خورشید در آسمان مغرب دیده می شود.اگر عرض دایرة البروجی ماه منفی ۵باشد در زمان غروب ،ماه نو در سمت چپ خورشید بوده و در عرضهای جغرافیایی میانه مانند ایران در نیمکره شمالی زمین به علت کم بودن زاویه با افق معمولا دیدن آن (علیرغم خوب بودن بقیه پارامترهای رویت مانند جدایی زاویه ای بین ماه و خورشید ،سن ماه ، اختلاف سمت ماه و خورشید، ضخامت هلال ، فاز هلال و..)سخت تر است.در چنین مواردی رویت هلال در روز پیشنهاد می شود.شکل زیر حالتی را نشان می دهد که عرض دایره البروجی ماه منفی ۵ بوده و ماه نو در ماههای آخر پاییز و اول زمستان رخ دهد.از این لحاظ بدترین حالت زمانی رخ می دهدکه ماه نو در اواخر تابستان تا اوائل پاییز رخ دهد.
مطلبی درباره در اوج یا حضیض بودن ماه
مدار چرخش ماه بدور زمین مداری بیضوی شکل است ومدارهای بیضی شکل دارای دو نقطه اوج(بیشترین فاصله) وحضیض(کمترین فاصله)هستند.زمانی که ماه در اوج باشد بدلیل فاصله بیشتر دارای اندازه ظاهری کوچکتر وبر اساس قوانین سه گانه کپلری دارای سرعت کمتری در آسمان می باشد. در صورتیکه ماه نو در زمان اوج بودن ماه رخ دهد ماه به دلیل سرعت کمتر، به آرامی از خورشید فاصله می گیرد .در این حالت با وجود سن زیاد ماه جدایی زاویه بین ماه وخورشید کم بوده و این رویت هلال را دشوار می کند.علاوه بر این ،دور بودن ماه به معنای کوچک تر ،کم نور تر بودن قرص ماه وکم بودن سطح بازتاب کننده ماه نیز می باشد که به نوبه خود رویت را سخت تر می کند.برخلاف در اوج بودن،اگر ماه نو در زمانی رخ دهد که ماه در حضیض باشد علاوه بر اینکه قرص ماه بزرگتر وسطح روشن آن بزرگتربوده،سرعت ظاهری ماه نیزبیشتر بوده وماه با سرعت بیشتری از قرص درخشان خورشید فاصله گرفته وبا وجود سن کم می تواند جدایی زاویه مناسبی با خورشید داشته و رویت هلال ساده تر خواهد بود.بکمک سایت زیر می توانید به اطلاعات زمان اوج وحضیض ماه وزمان ماه نو دست پیدا کنید.http://www.fourmilab.ch/earthview/pacalc.html
بطور کلی
زیاد بودن ارتفاع ماه در هنگام غروب خورشید ،زیاد بودن اختلاف سمت ماه وخورشید در هنگام غروب خورشید،زیاد بودن مدت زمان مکث ،زیاد بودن سن ماه ،زیاد بودن فاز هلال،زیاد بودن ضخامت میانی ،مثبت بودن عرض دایرة البروجی و در حضیض بودن ماه موجب آسان شدن رویت و بر عکس: کم بودن ارتفاع ماه در زمان غروب خورشید،کم بودن اختلاف سمت ماه وخورشید ،کم بودن سن هلال،کم بودن مدت زمان مکث ،کم بودن فاز هلال ،کم بودن ضخامت میانی،منفی بودن عرض دایره البروجی و نهایتا"در اوج بودن ماه موجب دشوار شدن استهلال می شود.در بعضی از هلالها با وجود مناسب بودن اغلب پارامترها ،کم بودن یک پارامتر می تواند استهلال را به سوی حالت بحرانی سوق دهد علاوه بر این اثر کم بودن بعضی از پارامترها نیز در هلال های مختلف می تواند متفاوت باشد وبطور کلی هر هلالی شرایط خاص خودش را دارد.
روشهای رویت هلال ماه نو
۱-چشم غیر مسلح(بدون ابزار)
۲-دوربین دوچشمی معمولی
۳- دوربین دوچشمی حرفه ای
۴-تلسکوپ
۵- CCD (دوربینی الکترونیکی با قابلیت پردازش تصویر بکمک کامپیوتر:از لحاظ مسائل فقهی ثبت تصویر هلال بکمک سی سی دی به تنهایی جهت اثبات رویت کافی نیست.)
انواع هلال
بطور کلی چندین نوع دسته بندی برای انواع هلال ها وجود دارد:
هلال ماه را بسته به زمان رویت می توان به سه گروه هلال صبحگاهی هلال شامگاهی وهلال در روز ٬ بسته به ابزار رصد به دو گروه رویت با چشم مسلح وچشم غیر مسلح ٬بسته به پارامترهای حدی رصدی به هلال های غیر ممکن ٬ هلال های بحرانی٬ هلال های رکوردی ٬هلال های سخت وهلال های آسان وبر اساس سن هلال نیز سه گروه هلال پیر٬هلال میانسال و هلال جوان تقسیم نمود.
هلال صبحگاهی به هلالی گفته می شود که بتوان هلال ماه را قبل از طلوع خورشید ویا اندکی بعد از طلوع خورشید رصد کرد.معمولا در حوالی زمان طلوع خورشید در روزهای ۲۷ یا ۲۸ ماه قمری انجام می شود.به طور دقیق تر هلال صبحگاهی آخرین هلال ماه قابل مشاهده،قبل از مقارنه ماه وخورشید است.
هلال شامگاهی به هلالی گفته می شود که بتوان در آن هلال را بعد از غروب خورشید ویا اندکی قبل از غروب خورشید رصد نمود.
هلال در روز به رصدی اطلاق می شود که در طول روز انجام گیرد.به عبارت دیگر رصد هلال زمانی باشد که نور خورشید٬ آسمان را تحت تاثیر خود قرار داده باشد.گاهی اوقات به دلیل ارتفاع بسیار کم هلال ماه در زمان طلوع یا غروب خورشید،امکان رویت آن وجود ندارد.در این مواقع رویت آن در روز فرصت خوبی برای به دام انداختن هلال ماه است. زمان شروع رصدهای هلال روزگاهی، بلافاصله بعد از زمان پایان هلال صبحگاهی و زمان پایان رصدهای هلال روزگاهی، لحظه ای قبل از زمان شروع هلال شامگاهی می باشد. هلال روزگاهی، می تواند قبل از زمان مقارنه ماه و خورشید و یا بعد از آن باشد. از طرفی زمان هم ارتفاعی ماه و خورشید در نیمروز اتفاق می افتد و در این لحظه بهترین زمان برای رؤیت هلال روزگاهی می باشد. زیرا در این لحظه ماه و خورشید در حداکثر اختلاف سمت قرار دارند. اختلاف مهم بین دو رصد هلال روزگاهی (قبل از مقارنه و بعد از مقارنه) این است که در حالت قبل از مقارنه، هر چه از زمان هم ارتفاعی می گذرد، جدایی زاویه ای ماه از خورشید کم می شود و رؤیت پذیری سخت تر می شود. اما بر عکس بعد از مقارنه هر چه از زمان هم ارتفاعی می گذرد، جدایی زاویه ای ماه از خورشید بیشتر شده و رؤیت راحت تر میشود.
هلال غیر ممکن: هلالی که جدایی زاویه ای آن زیر حد دانژن بوده و یا دیگر پارامترهای رؤیت پذیری آن، زیر حد نظری و تجربی می باشد. این هلالها با هیچ ابزار اپتیکی رؤیت نخواهند شد.
هلال بحرانی: هلالی که از نظر جدایی زاویه ای، بین حد دانژن و حد رکوردهای فعلی بوده و یا دیگر پارامترهای رؤیت پذیری آن، نزدیک به مقادیر حدی و مرزی میباشد. در این رصدها، عواملی همچون شرایط جوی، نوع ابزار رصدی یا قدرت چشم رصدگر، تجربه رصدگر و عوامل دیگر برای رؤیت پذیری تعیین کننده خواهند بود. اما در این حالت قطعیتی برای رؤیت هلال وجود ندارد.یعنی هلال در منطقه مرز بین دیدن و ندیدن قرار گرفته است.
هلال رکوردی: نوعی هلال بحرانی است که در صورت رؤیت شدن، بتواند یکی از پارامترهای قبلی رکورد شده نظیر سن، جدایی زاویه ای،ارتفاع ، ضخامت و ..... را بهبود ببخشد.
هلال سخت: هلالی است که قابل رؤیت باشد، اما برای رؤیت آن به تجربه رصدی احتیاج است. اینگونه هلالها به سختی رؤیت می شوند. کسانی که می خواهند تجربه خود را در این زمینه بالا ببرند، باید به رصد این گونه هلالها بپردازند.
هلال آسان: هلالی است که بتوان آن را به سادگی رؤیت کرد. رصد اینگونه هلالها، نیاز به برنامه ریزی دقیق قبلی ندارد و بدون تجربه نیز می توان این هلالها را رؤیت کرد.
برای کسب اطلاعات درباره انواع روشهای استهلال به مقاله هلال در روز مراجعه نمایید.
نکات مهم در رویت هلال ماه نو
۱-رصدگاه را خوب بشناسیم (وضعیت افق،ارتفاع از سطح دریا،طول وعرض جغرافیایی ،امکان رفت وآمد،.......)رصد گر باید زمان لازم برای عزیمت به رصدگاه واستقرار ابزار رصدی رادر نظر گرفته و زود تر در محل حاضر باشد.
۲-گزارشهای هوا شناسی را کنترل کنیم.
۳-مختصات وپارامترهای هلال در روز رصد را یاداشت کنیم(ارتفاع و سمت ماه در هنگام غروب خورشید،اختلاف سمت ماه و خورشید در هنگام غروب خورشید،زاویه بین ماه وخورشید در زمان غروب خورشید،مدت مکث ماه،.......)مناسب است که با مراجعه به سایتهای اینترنتی مرتبط مانند سایت های هلال ماه ، ماه نو ،سایت گروه غیر حرفه ای رویت هلال، آسمان پارس آسمان شب و سایت گروه نجوم آماتوری و... اطلاعاتی درباره استهلال کسب نمایید.این سایتها تقریبا بطور ماهیانه اطلاعاتی درباره وضعیت هلال های هرماه ارائه می نمایند.
قبل از رفتن به محل رصد گاه باید در منزل بکمک نرم افزار های موجود مانند
moon calc یا Accurate time(که هر دو بطور رایگان از اینترنت قابل دریافت هستند)یا starry night ویا red shift پارامترهای لازم را در فواصل زمانی مثلا" ۵ دقیقه ای در یک جدول یاداشت نموده وبا خود به محل رصد ببرید.در صورتیکه یک کامپیوتر لپ تاب همراه داشته باشید که خیلی بهتر است.حتی در صورتیکه اجرام پرنوری مانند سیاره زهره ویا سیارات پرنوردیگر در کنار ماه باشند سمت ،ارتفاع ،اختلاف سمت واختلاف ارتفاع آن را نسبت به هلال ماه استخراج ودر جدول ویژه ای یاداشت نمایید تا با اطمینان بیشتری در مان رصد به استهلال بپردازید.این اجرام نقاط کمکی بسیار مناسبی برای پیدا کردن هلال ها بویژه هلال های بحرانی هستند.
۴-موقعیت غروب خورشید را با نشانه گذاری ذهنی در افق به یاد داشته باشیم.
۵- از مقدار تقریبی میدان دید ابزار مورد استفاده خود با خبر باشیم تا بتوانیم تقریبی از اندازه هلال نازک در ذهن خود تصور کنیم.دوربین دو چشمی یا تلسکوپ خود رابرای دیدن اجرام بینهایت دور تنظیم کرده باشیم.برای اینکار می توانیم آنها را روی جسمی در افق دور تنظیم کنیم.
۶- زوایا را به درستی اندازه گیری کنیم(برای این منظور یک خط کش معمولی حداکثر سی سانتی متری را به کمک یک نخ با طول 57 سانتی متر (که بکمک یک سوراخ در نقطه صفر خط کش گره خورده ومتصل شده است) روبروی چشم خود قرار دهید.با این کار هر یک سانتی متر خط کش نشان دهنده یک درجه قوسی می باشد.
به عنوان مثال اگر بدانیم در زمان غروب خورشید اختلاف سمت ماه وخورشید 5 درجه و ارتفاع آن 6 درجه است کافی است خط کش مورد نظر را در حالت افقی قرار دهیم بطوریکه نقطه غروب خورشید عدد ۵ را نشان بدهد آنگاه لبه سمت چپ خط کش(صفر خط کش) نشان دهنده سمت ماه است .بعد از این خط کش را در حالت عمودی قرار می دهیم ، بطوریکه نقطه صفر آن در سمت ماه قرار گیرد در این صورت عدد 6 سانتی متر موقعیت ماه را مشخص می کند.
در صورتیکه قطب نما و یک دوربین نقشه برداری مانند دوربین تئودولیت بهمراه داشته باشید که خیلی بهتر است.
اگر مانند ستاره شناسان آماتور از انگشتان دست برای اندازه گیری زوایا استفاده می کنید برای کالیبره کردن انگشتان دست و افزایش دقت،شب قبل به کمک ستاره های پرنور آسمان که فاصله جدایی زاویه ای آنها را می دانید به چگونگی باز یا بسته کردن انگشتان و مقدار باز نمودن بازوی خود پی ببرید.
۷-رصد را در محلی انجام دهیم که مانعی برای رویت هلال در هنگام غروب نداشته باشد.برای نمونه زمانی که شرایط برای رویت خوب می شود هلال پشت کوه یا یک ساختمان پنهان شود!!!
۸-هنگام رصد عجله نداشته و رصد را تا انتها ادامه دهیم.افراد حرفه ای معمولا بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از غروب خورشید کار شکار هلال را شروع می کنند(البته اگر زمان مکث ماه به اندازه کافی باشد).محتمل ترین زمان رویت هلال(best time)زمانی است که بخشی از محل حضور ماه تاریک شده باشد تا با اختلاف پیش آمده بین تضاد نور آسمان وهلال، رویت پذیری میسر شود.با توجه به پژوهش های انجام شده توسط دانشمندان مختلف از جمله پروفسور یالوپ،بهترین زمان را در حدود چهار نهم مدت مکث هلال،بعد از غروب خورشید(یا قبل از طلوع خورشید) بدست آورده اند.برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بهترین زمان اینجا را کلیک نمایید.
۹-اگر قصد مسافرت راه دور دارید لباس گرم،خوراکی وبطور کلی تجهیزاتی که برای یک سفر کوتاه لازم است را فراموش نکنید.بردن یک صندلی کوتاه جهت نشستن در پشت دوربین یا تلسکوپ هم توصیه می شود.در صورتیکه به استهلال در روز می پردازید کلاه یادتان نرود.
۱۰-گزارش نتیجه رصد به مراکز علمی معتبر حتی در صورت عدم رویت.این گزارش باید شامل مواردی مانند زیر باشد:
طول وعرض جرافیایی وارتفاع محل رصد،فهرست تجهیزات،وضعیت افق غربی(یا شرقی) وضعیت جو،زمان شروع رصد،ثبت اولین وآخرین لحظه مشاهده هلال چه با تجهیزات چه بدون تجهیزات،ارتفاع وسمت هلال در زمان رویت،پیوسته بودن یا نبودن خط هلال در صورت مشاهده،اعلام طول کمان(برای اندازه گیری طول کمان از شیوه دایره ی ساعتی استفاده می کنیم بدین صورت که شکل هلال را از پشت دوربین یا تلسکوپ به صورت یک دایره ی ساعت تصور کرده وتخمین می زنیم که دو سر کمان هلال از چه ساعتی تا چه ساعتی کشیده شده است) زاویه توجیه هلال با افق ، رنگ هلال(رنگ هلال ممکن است سفید،سفید مایل به زرد وحتی زرد باشد) ثبت رنگ آسمان وهمچنین عوارض افق را می توان با عکاسی از منطقه ی رصد انجام داد وبا نشان دادن مکان ماه روی آن به اعتبار ودقت گزارش خود افزود.
چرا رصد هلال ماه نو معمولا دشوار است؟
۱-هلال های اول وآخر ماه معمولا باریک هستند
۲-این هلال ها معمولا به خورشید نزدیک ودر نتیجه تحت تاثیر نور شدید آن هستند
۳-ماه فاصله کمی از افق دارد و خط دید در نزدیکی افق از ضخامت بیشتری از جو عبور کرده ودر نتیجه غبار ،رطوبت وتلاطم جوی رصد را دشوار تر می کند.
۴-به دلیل نزدیکی ماه به خورشید مدت مکث هلال در بالای افق اندک است و رصد کننده فرصت کمی برای رویت هلال دارد.
پارامترهای شش گانه مدار ماه
برای بررسی مدار بیضوی ماه شش پارامتر تعریف میشود:
۱-نیم قطر بزرگ وکوچک ببضی مدار(a,b):هربیضی داری دو محور تقارن در جهت قطر کوچک وقطر بزرگ می باشد که ابعاد بیضی را می توان با مقادیر نصف طول هریک از اقطار مشخص نمود.
۲-خروج از مرکزیت مدار(e)
۳-آنومالی حقیقی(f):مبداء حرکت ماه در مدار را نقطه حضیض یا کمترین فاصله در نظر می گیرند.زاویه ای که در هر لحظه بین ماه ونقطه حضیض قرار دارد را آنومالی حقیقی می گویند.این پارامتر در هرروز حدود ۲/۱۳ درجه افزایش می یابد.
۴- میل مداری(i)
5-آرگومان حضیض(ω):زاویه بین نقطه گره صعودی ونقطه حضیض مدار را آرگومان حضیض می گویند.
6-بعد(bod) گره صعودی(Ω) :زاویه بین نقطه اعتدال بهاری وگره صعودی مدار ماه را بعد گره صعودی می گویند.
بسته به اینکه این نقاط نسبت به هم در چه وضعیتی باشند حالتهای مختلفی برای رویت هلال پیش می آید برای نمونه:
اگر زاویه آرگومان حضیض صفر باشد ومقارنه در نقطه گره صعودی واقع شود،در این صورت هلال در کمترین فاصله شکل می گیرد وسریع از خورشید دور می شود.در نتیجه یک هلال نسبتا جوان شکل می گیرد.
اگر آرگومان حضیض ۹۰ یا ۲۷۰ درجه باشد ومقارنه در نقطه حضیض واقع شوددر اینصورت جوان ترین هلال ممکن شکل می گیرد زیرا بیشترین عرض دایره البروجی وحضیض مداری با یکدیگر اتفاق می افتد.
گفتنی است این پارامترها ثابت نیستند وهمین مسئله مدار ماه را پیچیده نشان می دهد.محدوده تغییرات پارامترهای فوق:
۱- ابعاد بیضی مدار در حال تغییر بوده ودر نتیجه مقدار خروج از مرکزی مدار بین ۰۴۳۵/۰ تا ۰۷۱۴/۰تغییر می کند.یعنی فواصل اوج و حضیض مدار نیز مداوم در حال تغییر می باشند.
۲-زاویه میل مداری بین ۹۸/۴ تا ۲۸/۵ درجه تغییر می کند.
۳-نقاط گره صعودی ونزولی (خط واصل بین آنها یا نودال)در هرسال حدود ۳/۱۹ درجه در جهت عقربه های ساعت حرکت می کند وهر ۶۱/۱۸ سال ی دور کامل دوران می کنند در نتیجه بعد گره صعودی مداوم در حال کاهش می باشد.
۴-خط اوج-حضیض مدار نسبت به خط واصل گره صعودی-گره نزولی ثابت نیست وحرکت این خط باعث جابجا شدن نقاط حضیض واوج می شوند.بنابراین زاویه آرگومان حضیض نیز تغییر می کند.این خط تقریبا هر ۳/۵ سال یکدور کامل می چرخد(هر سال حدود ۶۸ درجه)
۵-به دلیل بیضی بودن مسیر ماه بدور زمین آنومالی حقیقی بطور ثابت تغییر نمی کند.زیرا سرعت زاویه ای ماه بین ۴۹/۰ تا ۶۴/۰ درجه در هرساعت به ترتیب از حالت اوج به حضیض تغییر می کند.
انواع رکورد ها در رویت هلال
رصدگران هلال همواره بدنبال رصد هلال هایی هستند که از لحاظ پارامترهای ثبت شده مانند سن،ضخامت ،جدایی زاویه ای و....در رده هایی باشند که رصدگری قبل از آنها نتوانسته باشد هلالی با آن اندازه از پارامترها را رصد کرده باشد.برای نمونه فرض کنید کسی ادعا کرده باشد که هلالی با جدایی زاویه ای بین ماه وخورشید ۶ درجه را مشاهده کرده و این رویت ثبت شده باشد .اگر شما بتوانید هلالی را مشاهده نمایید که جدایی زاویه بین ماه وخورشید در آن ۵/۵ درجه باشد در صورتیکه بتوانید ادعای خود را اثبات کنید در واقع رکورد کمترین زاویه جدایی به نام شما ثبت می شود.
۱-رکورد کمترین سن هلال
۲-رکورد کمترین ضخامت هلال
۳-رکورد کمترین جدایی زاویه ای
۴-رکورد کمترین ارتفاع هلال
۵-رکورد کمترین مکث هلال(در حال حاضر ۲۰ دقیقه)
۶- رکورد کمترین فاز هلال(در حال حاضر شش دهم درصد)
۷-رکورد کمترین زمان وداع تا دیدار هلال
در حال حاضر رکورد کمترین سن هلال متعلق به آقای قاضی میر سعید با زمان ۱۱ وچهاردهم ساعت با چشم مسلح می باشد.رکورد این زمان بری چشم غیر مسلح در حدود ۱۴ ساعت است.
رکورد زمان وداع تا دیدار به معنای کمترین فاصله زمانی بین آخرین رویت هلال صبحگاه تا اولین رویت هلال شامگاهی که می توان آنرا ۲۴ ساعت دانست(اگر کمترین سن هلال ۱۲ ساعت در نظر بگیریم)در حال حاضر مقدار ثبت شده ۳۴ ساعت می باشد.
پیش بینی رویت پذیری هلال
با آشنایی وشناخت پارامترهای هلال ودانستن مقادیر رکوردهای آن میتوانیم رویت پذیربودن یا نبودن برخی از هلالها را پیش بینی کنیم.به عنوان مثال اگر تمام مقادیر مشخصه های یک هلال کمتر از مقادیر رکورد ها باشد آنگاه میتوان گفت که این هلال به احتمال زیاد قابل مشاهده نخواهد بود.بنابراین هلال هایی که مقادیر مشخصه های رصدی آن خیلی کمتر از مقادیر رکورد ها باشندرا میتوانیم بر حسب تجربه غیر قابل رویت بیش بینی کنیم و در صورتی که مقادیر پارامتر هایی نظیر ارتفاع هلال ،جدایی زاویه ای ،سن و مدت مکث ماه به مقدار قابل توجهی از حدود بحرانی و رکورد ها بیشتر باشند موارد بسیاری وجود دارد که به راحتی نمیتوان در باره ی آنها اظهار نظرکرد چرا که مقادیر مشخصه های رصدی آنها نه از مقادیر بحرانی کمتر هستند و نه به مقدارقابل توجهی از آنها بیشترند ،از اینرو اظهار نظر در باره ی آنها نیازمند تفکربیشتری است.
از سال ها قبل منجمان در هنگام مواجه با چنین هلال هایی از ضوابط خاصی بهره می جستند که به این ضوابط در اصطلاح معیارهای رویت پذیری هلال ماه می گویند.این معیار ها در ابتدا دقت چندانی نداشتند و گاهی اوقات تنها از یک پارامتر برای پیش بینی رویت پذیری استفاده می شد .این نقص با گذشت سال ها و به وسیله رصد های فراوان و تجربه اندوزی بسیار به تدریج رفع گردید و معیار های جامع تری ارائه شد.
از دوران بابلی ها در 2500 سال قبل تا کنون منجمان روش ها و ضابطه هایی را برای پیش بینی زود ترین لحظه ی ممکن رویت هلال در هر ماه به کار برده اند.در نتیجه این تلاش ها معیارهای مختلفی توسعه و مورد استفاده قرار گرفته است که بسیاری از آنها در یک قرن گذشته محقق گردید.در سال 1910منجمی به نام فادرینگهم با استفاده از داده های جدید، معیاری برای پیش بینی رویت پذیری هلال ماه طراحی کرد.تحقیقات وی منجر به پیشرفت مهمی در پیش بینی رویت هلال گردید.در سال 1977ستاره شناس دیگری به نام بروین ضابطه فادرینگهم را با پایه های تئوری بیشتری ارتقاء بخشید.در اواخر دهه 1980 در یک فراخوان، رصد هایی به صورت منظم از سرتاسر شمال آمریکا گردآوری شد.در سال 1988 محمد الیاس محقق و منجم مسلمان به پیشرفت هایی در معیارش نائل آمد.درسال های بعد استفاده از دوربین های دوچشمی وتلسکوپ ها در رویت هلال ماه متداول گردید و رکورد های جدیدی به دست آمد که باعث به وجود آمدن معیار های دقیق ترشد.در سال های اخیر رویت هلال ماه در ایران گسترش قابل توجهی داشته و رصد گران کشورمان توانسته اند با ثبت رکورد های جدید معیار های گذشته را زیر سوال ببرند که این امر بر پویایی و تحول این مبحث افزوده است.
امروزه نرم افزار های رایانه ای مانندMOONCALCجهت تسریع در محاسبه و بررسی وضعیت رصدی هلال ماه بر پایه ی معیار های مختلف توسعه یافته اند وپیش بینی های خود را بر اساس این معیار ها انجام می دهند.
امروزه در معیارهای رویت پذیری از یک پارامتر ترکیبی برای رویت پذیری هلال استفاده می کنند.این پارامتر در اکثر معیارها بکمک حداقل دو پارامتر بدست می آید.برای مثال در معیارهای یالوپ وعوده از پارامترهای اختلاف و ضخامت هلال، به ترتیب پارامترهای q و V محاسبه می شوند.در معیار رصدخانه آفریقای جنوبی دو پارامتر اختلاف ارتفاع واختلاف سمت ماه وخورشید مورداستفاده قرار می گیرند.گفتنی است معیارها تنها احتمال رویت پذیری را نشان می دهند و بعلت پیچیدگی محاسباتی با پارامترهای بسیار متفاوت و مسائل مربوط به چشم انسان تاکنون معیاری ارائه نشده که بتواند با قاطعیت رویت پذیری را اعلام کند.
انواع معیارها:
معیار بابلیان
ضابطه های دوران اسلامی
معیار فودرینگام(۱۹۱۰)
معیار ماندر(۱۹۱۱)
معیار هندی(۱۹۷۱)
معیار بروین(۱۹۷۷)
معیار پرفسور محمد الیاس آ(۱۹۸۴) الیاس ب(۱۹۸۴)-الیاس ث(۱۹۸۸)
معیار رصد خانه سلطنتی گرینویچ
معیار پرفسور خالد شوکت(۱۹۹۰)
معیار پرفسور برنارد یالوپ(۱۹۹۸)
معیار رصدخانه آفریقای جنوبی
معیار سنتی ایرانیان
معیار محمد شوکت عوده (۲۰۰۵)
معیار جدید ایرانیان
برای خواندن مقاله کامل درباره معیارها اینجا را کلیک نمایید.
نامگذاری هلال
برای نام گذاری هلال ها روش های تفاوتی وجود دارد.یکی از روشهای معمولی روشی است که در آن از نامگذاری هلال ها بر اساس ماه قمری استفاده می شود.در این روش هلال را با دو مشخصه می شناسند.یکی ماه قمری است که آن هلال آغاز گر آن ماه است ودیگر سال قمری آن ماه است.برای نمونه می گویند هلال صفر 1431 هجری قمری که در واقع این هلال باید در روز 29 یا 30 محرم رویت شود.
اما روشهای دیگری هم وجود دارد.در این روشها از یک سیستم شمارشی برای مشخص کردن هلال ها استفاده می شود.نام این روشها،شماره ی ماه گرد اسلامی و شماره ی ماه گرد نجومی است.شماره ماه گرد اسلامی هرماه ،به تعداد ماههای گذشته از اول محرم سال هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه گفته می شود.مثلا" هلال رمضان 1429 با شماره ماه گرد اسلامی 17145 مشخص می شود.یعنی این هلال 17145 امین ماه قمری پس از اول محرم سال هجرت پیامبر اعظم است.
شمارشگر دیگر به نام شماره ماه گرد نجومی معروف است که مبنای کار آن همانند شماره ماه گرد اسلامی است با این تفاوت که مبداء آن متفاوت است.دراین روش شمارشی مبنا،هلال واقع در ژانویه سال 1923 میلادی است ودر تعریف،منظور تعداد ماههای گذشته از این تاریخ است.این روش شمارش که به شماره ماه گرد برون نیز معروف است ،به پاس ارج نهادن به فعالیتهای ارزشمند ارنست براون Ernest Brown در زمینه هلال ماه انتخاب گردید.به عنوان نمونه شماره ماه گرد نجومی هلال رمضان 1429 برابر با 1060 می باشد.
چند پرسش وپاسخ رایج درباره رویت هلال ماه(از آقای امیر حسن زاده)
1- آیا ماه رمضان همیشه 29 روزه است؟ همانطور که ذکر شد طول ماههای قمری در کشورهای اسلامی بر اساس معیارهای نجومی پیش بینی می شود و طول یک ماه در یکسال ارتباطی به سالهای دیگر ندارد.بنابراین طول ماه رمضان می تواند 29 یا 30 روز باشد
2- آیا اگر ماه شعبان 30 روزه باشد، ماه بعد(رمضان) 29 روزه خواهد بود؟ خیر. مدت طول هر ماه مستقل از ماه قبل است و ممکن است تا 4 ماه متوالی ماه قمری 30 روزه باشد.
3- چرا با اینکه مقارنه ماه و خورشید اتفاق افتاده، هنوز اول ماه اعلام نشده است؟ از نظر معیارهای تجربی، در بهترین وضعیت هم تا چندین ساعت بعد از مقارنه نیز امکان رویت هلال حتی با تلسکوپ نیز وجود ندارد. ضمن آنکه از نظر شرعی مقارنه ماه و خورشید ملاکی برای شروع ماه نیست.
4- آیا همیشه شروع ماه قمری(مثلا رمضان یا شوال) در ایران بعد از عربستان است؟ شروع ماه در هر نقطه ای بستگی به مشخصه های نجومی در آن کشور و البته ملاک شرعی فقهای آنجا دارد. بنابراین ممکن است شروع ماه در ایران و عربستان یکی باشد(مثل ماه رمضان امسال)
5- چرا کشورهای غربی ما(مثل ترکیه و آذربایجان) و همینطور شرق ایران(مثل افغانستان و اندونزی) عید فطر را اعلام کردند ولی هلال در ایران دیده نشده است؟! همانطور که توضیح داده شد ممکن است برخی کشورها از کشورهای دیگر(مثل عربستان) تبعیت کنند و این معنی رویت هلال در آن کشورها نیست.
6- ضخیم بودن هلال ماه در شب دو یا سوم ماه می تواند دلیلی بر شروع اشتباه اول ماه باشد؟ خیر. ماه به عنوان نزدیک ترین جرم سماوی به زمین، در طی یک شبانه روز با سرعت زاویه ای زیادی جا به جا می شود و به سرعت از خورشید فاصله می گیرد و بر ضخامت بخش روشن آن افزوده می شود. ضمن آنکه مدار ماه به دور زمین بیضوی است و این جابه جایی در زمانهای مختلف یکسان نخواهد بود. بنابراین با نگاه بصری به ماه به دقت نمی توان تعیین کرد که شب چندم ماه قمری است.
مطالب با همکاری آقای بوژمهرانی و آقای سید قاسم رستمی از سایت:http://geoinfo.blogsky.com/
کتاب ماه نو مبانی علمی رویت هلال نوشته امیر حسن زاده،محمد احمدی و یوسف شعبانی
برای دریافت مقاله ای درباره رویت ماه نو به قلم آقای سیدقاسم رستمی با حجم ۹۲۹ کیلوبایت وبا فرمت pdf اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباره رویت ماه نو از آقای قاضی میر سعید اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباب مسائل فقهی رویت هلال از حاج آقا سهرابی با فرمت ppt(power point) وحجم 1900 کیلوبایت اینجا را کلیک کنید.
برای خواندن مقاله ای درباره روشی با هدف رویت ماه نو در روز به قلم مدیر سایت
اینجا را کلیک کنید.
برای خواندن مقاله ای درباره مسائل کلی رویت هلال از آقای احمدی از سایت انجمن نجم شمال
اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباره حد دانژون در رویت هلال ماه از آقای امیر حسن زاده اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباره رویت هلال با فرمت pdf از آقایان امیر حسن زاده،پویااحمدی فرد،یوسف شعبانی از انجمن نجم شمال اینجا را کلیک نمایید.
برای دریافت مقاله ای با عنوان مباحثی درباره معیارهای رویت پذیری وتقویم قمری از آقای نعمت الله ریاضیاینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباره محاسبات مربوط به افق رصدگاه از آقای سیدمازیار سیدنژاد اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای باعنوان بررسی اختلاف آغاز ماههای قمری بر اساس فتوای مشهور از سیدمحمدرضا سید موسوی اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت جدولی از رکوردهای رویت هلال تهیه شده توسط علی ابراهیمی سراجی اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت برنامه ای مناسب رویت ماه وعوارض سطح آن اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت برنامه مون کالک ۶ برنامه ای جهت محاسبه پارامترهای ماه وخورشید اینجا را کلیک کنید .
برای دریافت اطلاعاتی کامل درباره مون کالک ۶ اینجا را کلیک نمایید.
برای دریافت برنامه ای باهدف بررسی کمیتهای ماه نو جهت تعیین قبله و اوقات شرعی اینجا را کلیک نمایید.
برای دریافت مقاله ای درباره دستگاهی ابتکاری :یکی کننده نقطه دید در هنگام رویت هلال ماه به قلم کاوه صلواتی اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباره گاهشماری شمسی –قمری به قلم دکتر رضا عبداللهی اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای با عنوان استهلال با استفاده از تلسکوپ رادیویی به قلم حبیب الله عصاره اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای باعنوان طراحی ضابطه های ترکیبی جدید در رویت هلال ماه٬مزایا ومشکلات پیش رو به قلم حمید رضا گیاهی یزدی اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای با عنوان تشخیص هلال ماه بحرانی با استفاده از روش های پردازش تصویر به قلم آقایان محسن لسانی وسید جلیل فاطمی اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای با عنوان بررسی عوامل موثر در تعیین شکل مداری ماه از آقای احسان مهرجو اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای با عنوان معرفی ومقایسه نرم افزارهای accurate time و moon calculator از آقای سیدحسن میر سالاری اینجا را کلیک کنید.
برای دریافت مقاله ای درباره ابزار مورد نیاز در رویت ماه نو به قلم آقای سیدقاسم رستمی با حجم ۴۹۰۰ کیلوبایت وبا فرمت pdf اینجا راکلیک کنید.
برای کسب اطلاعاتی درباره طریقه‌ی استخراج سمت ظاهری و واقعی مرکز و کمان هلال ماه توسط نرم افزار Moon calc6 به قلم علی ابراهیمی سراجی اینجا را کلیک نمایید.
برای دریافت مقالاتی درباره رویت ماه نو به زبان انگلیسی به آدرس زیر مراجعه نمایید:
http://calendar.ut.ac.ir/Fa/Crescent/EnPapers.asp